Een digitale euro die voldoet aan de verwachtingen van de Europeaan

Inleidende opmerkingen door Fabio Panetta, directielid van de ECB, voor de Commissie economische en monetaire zaken van het Europees Parlement

Frankfurt am Main, 14 april 2021

Mevrouw de voorzitter, geachte leden van de Commissie economische en monetaire zaken,

Dank u voor de uitnodiging om u op de hoogte te komen stellen van de uitkomsten van de openbare raadpleging van de ECB over een digitale euro. Vandaag publiceren we onze analyse van de ontvangen reacties op onze website.^[1]

Een digitale euro kan alleen maar een succes worden als deze tegemoetkomt aan de behoeften en verwachtingen van de burgers van Europa.^[2] Vandaar dat onze raadpleging waardevolle input levert voor de beslissing die de ECB (de komende zomer) neemt om al dan niet van start te gaan met een project voor een digitale euro. De raadpleging vormt ook een basis voor toekomstige werkzaamheden aan het ontwerp van een digitale euro, als er inderdaad een project start.

Voor de deelnemers aan de openbare raadpleging zijn privacy, veiligheid en brede bruikbaarheid de belangrijkste kenmerken van een digitale euro. In mijn opmerkingen vandaag ga ik in op de manier waarop we aan die verwachtingen kunnen voldoen. Maar eerst de belangrijkste bevindingen van onze raadpleging.

Belangrijkste bevindingen openbare raadpleging ECB

We hebben ruim 8000 reacties ontvangen. Dat is een absoluut record voor een openbare raadpleging van de ECB. De overgrote meerderheid van de antwoorden was afkomstig van burgers. Bedrijven en professionals in de betaalsector waren goed voor 460 reacties.

De raadpleging stond open voor iedereen en deelname was op eigen initiatief. Dat betekent dat de deelnemers statistisch niet representatief zijn voor de Europese bevolking. Door de breedte en diepte van de reacties kunnen echter waardevolle inzichten worden opgedaan.

Ons rapport gaat in detail in op de uitkomsten. Om die reden stip ik hier dan ook alleen de belangrijkste bevindingen aan.

Privacy is in circa 43% van de antwoorden genoemd als het belangrijkste kenmerk van een digitale euro.^[3] De respondenten zijn zich echter bewust van de noodzaak van eigenschappen die illegale activiteiten zoals witwassen of terrorismefinanciering moeten tegengaan. Andere belangrijke aspecten waren onder andere dat de digitale euro een veilig betaalmiddel is (op de eerste plaats bij 18% van de respondenten), in het hele eurogebied (benadrukt door 11%) kan worden gebruikt, zonder extra kosten en offline (aangegeven door resp. 9% en 8% van de respondenten).

Burgers en professionals zijn het erover eens dat een digitale euro in de bestaande betaalinfrastructuren moet worden geïntegreerd. De overgrote meerderheid respondenten ziet een belangrijke rol weggelegd voor banken, betalingsinstellingen en andere intermediairs in verband met diensten op het gebied van een digitale euro.^[4] Het advies is bijvoorbeeld om een digitale euro te integreren met mobiele en online betalingen en bankdiensten. De verwachting is dat extra diensten die voortbouwen op de functionaliteit van een digitale euro tot innovatie en efficiëntie leiden.

Een behoorlijke groep deelnemers denkt ook dat de digitale euro grensoverschrijdende betalingen sneller en minder duur zou moeten maken.^[5]

En meer dan de helft was bereid van een digitale euro een effectief betaalmiddel te maken door deze uit te proberen, te gaan gebruiken en/of bij te dragen aan het ontwerp ervan.

Privacy op de eerste plaats

Zoals ik al zei, kwam privacy naar voren als de belangrijkste eigenschap van een digitale euro. De persoonsgegevens van de gebruiker beschermen en een hoge mate van vertrouwelijkheid garanderen, zullen dan ook prioriteit zijn bij onze werkzaamheden^[6], om ervoor te zorgen dat mensen in het digitale tijdperk vertrouwen in het betaalverkeer hebben en houden.

We hebben ons bij de ECB al in een vroeg stadium van de werkzaamheden aan digitaal centralebankgeld over privacy gebogen. Daar gaan we met onze verdere analyses mee door. De uitkomsten van onze technische experimenten zijn via onze website beschikbaar en worden samengevat in de bijlage bij mijn opmerkingen vandaag.

Ik wil hier in de eerste plaats benadrukken dat een digitale euro de privacy van het digitale betaalverkeer juist kan verbeteren. Als publieke en onafhankelijke instelling heeft de ECB er namelijk geen belang bij om de betaalgegevens van gebruikers te gelde te maken of zelfs maar te vergaren. Dankzij een digitale euro kunnen mensen dan betalingen doen zonder dat hun gegevens met derden worden gedeeld. Met uitzondering natuurlijk van wat er wettelijk vereist is. Dat is anders dan bij private betalingsoplossingen. Daarbij worden veelal diensten aangeboden in ruil voor persoonsgegevens, die vervolgens voor commerciële doeleinden worden gebruikt.

Privacy is een belangrijk voorrecht, want van invloed op het privéleven en de fundamentele rechten van de mens. Toch moet ook privacy zorgvuldig worden afgezet tegen andere belangrijke afwegingen in het algemeen belang.

Betalingen in digitale euro's kunnen een verschillende mate van privacy^[7] garanderen, afhankelijk van de uitruil met andere beleids- en reguleringsdoelstellingen zoals de noodzaak om illegale activiteiten te bestrijden. Diezelfde afwegingen kenmerken ook traditionele betalingsvormen, die een uiteenlopende mate van privacy bieden, variërend van anonimiteit voor betalingen in contant geld^[8] tot volledige openheid van zaken voor digitale transacties waarbij verificatie aan de hand van documentatie moet plaatsvinden of die moeten worden gecontroleerd.

In theorie zouden betalingen in digitale euro's anoniem kunnen zijn als de identiteit van de gebruiker niet wordt geverifieerd wanneer deze gebruikmaakt van diensten in digitale euro's. Die anonimiteit is echter ook vruchtbare bodem voor illegale activiteiten en kan de naleving van de regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering in de weg zitten.

Anonimiteit maakt het verder onmogelijk om grenzen te stellen aan het gebruik van een digitale euro als dat nodig is. Bijvoorbeeld dat de financiële stabiliteit en bemiddeling door banken veilig wordt gesteld door excessieve kapitaalstromen en excessief gebruik van de digitale euro als vorm van belegging te voorkomen.

Maar ook als een gebruiker zich bij het eerste gebruik van diensten in digitale euro's moet identificeren, kan er nog een verschillende mate van privacy voor de betalingen worden gehanteerd. Bepaalde transacties zouden kunnen plaatsvinden zonder dat de betalingsgegevens met derden worden gedeeld. Offline betalingen met een geringe waarde kunnen bijvoorbeeld tussen de betaler en de begunstigde worden afgewikkeld. Er hoeven dan geen gegevens met intermediairs te worden uitgewisseld.^[9]

Bij elektronische en grote transacties zouden de details voor de intermediair beschikbaar moeten zijn. Maar ook hier kan door privacy-versterkende technieken nog altijd een hoog privacyniveau worden gegarandeerd. Zo zou de identiteit van de gebruiker gescheiden kunnen worden gehouden van de betaalgegevens. Alleen een financiële inlichtingendienst (financial intelligence unit – FIU) zou dan bij de opsporing van verdachte activiteiten deze informatie kunnen opvragen en de betaler en begunstigde identificeren.

Uit onze voorlopige experimenten met een digitale euro komen veelbelovende resultaten voor manieren waarop de privacy van de gebruiker met behulp van technologie kan worden beschermd zonder concessies te doen aan de normen voor illegale activiteiten.^[10]

Er zijn echter ook gevallen te bedenken waarin transparante betalingen in het belang van de consument zijn. Zo kan het nodig zijn om een betaling na uitvoering te verifiëren om te bewijzen dat de transactie inderdaad heeft plaatsgevonden of omdat iets moet worden terugbetaald.

Hoe dan ook, contant geld blijft gewoon beschikbaar, ook naast een digitale euro. De consument kan nog altijd anonieme betalingen met bankbiljetten doen als hij of zij dat wil.

Met al deze factoren houden we rekening bij onze verdere werkzaamheden. Bij het vinden van het juiste evenwicht laten we ons mede leiden door de mening van belanghebbenden. Dat betekent onder andere dat er over de mogelijke uitgifte van een digitale euro en het raamwerk dat daarvoor nodig is een intensieve dialoog wordt gevoerd met de wetgevers en instellingen die de regels voor privacy en databescherming bepalen.

Een digitale euro als nieuwe, veilige betaaloplossing

Beveiliging en bruikbaarheid van de digitale euro zijn eveneens bijzonder belangrijk voor de toekomstige gebruiker.

Elektronisch betalen vindt steeds breder ingang en een digitale euro zou ervoor zorgen dat door een centrale bank uitgegeven geld (een publiek goed dat centrale banken al eeuwen voor de burger verzorgen) ook in het digitale tijdperk beschikbaar blijft. Mensen kunnen dan volledig vertrouwen hebben in zowel de digitale euro als contant geld, omdat beide door een geloofwaardige centrale bank worden gegarandeerd. Van belang is dat geen enkele private betalingsregeling deze unieke eigenschap te bieden heeft.

Ik wil nogmaals benadrukken dat een eventuele digitale euro niet het einde zou inluiden voor contant geld. Een digitale euro kan contant geld aanvullen, niet vervangen. En daarmee zou die digitale munt bijdragen aan een diverser landschap voor betalingen. Mensen meer keuze geven in hoe ze betalen. En daarom kan en wordt de digitale euro ook nooit gebruikt als middel om een negatieve vergoeding op geld te heffen. Als er al een vergoeding voor digitale euro's zou komen, dan zou die voor hoeveelheden die particulieren voor gewoon retailgebruik aanhouden nooit onder de nul zakken. Daarnaast kunnen effectieve keuzes over het ontwerp van een digitale euro de risico's voor de financiële stabiliteit en bemiddeling door banken wegnemen.

Een digitale euro zou verdere innovatie en digitalisering van retailbetalingen stimuleren. Onder toezicht staande intermediairs zoals banken en betalingsinstellingen kunnen daarop voortbouwen met extra diensten voor eindgebruikers. De respondenten in onze raadpleging verwachten dat de digitale euro een impuls zou vormen voor diensten die waarde toevoegen, zoals omschreven in de herziene richtlijn betalingsdiensten^[11] en diensten die de mogelijkheid bieden een betaling te koppelen aan een externe voorwaarde.^[12]

Op dit moment leggen we vooral de nadruk op de binnenlandse behoeften in het eurogebied. Maar een digitale euro kan ook inefficiënties bij betalingen in meerdere valuta's en grensoverschrijdende betalingen helpen oplossen.^[13] Door samenwerking met andere belangrijke centrale banken kunnen we de potentiële vruchten plukken van digitale munten op mondiaal niveau. Ons streven is om beter inzicht te krijgen in de consequenties van diverse soorten digitaal centralebankgeld en tegelijkertijd de risico's voor binnen- en buitenlandse economieën te beheersen.

Conclusie

Ik rond mijn verhaal af.

De recorddeelname aan onze openbare raadpleging en de bereidheid van burgers en professionals om een digitale euro te steunen, zijn bemoedigend. Dat toekomstige gebruikers hoge verwachtingen hebben van een digitale euro blijkt wel uit de antwoorden, die waardevolle input bieden voor onze werkzaamheden.

Dit aandachtsgebied heeft onze prioriteit en we zullen dan ook zo snel mogelijk stappen zetten. Toch moeten we ook de tijd nemen om het goed te doen.

De Raad van Bestuur van de ECB besluit in de komende maanden of er wordt gestart met een formele onderzoeksfase naar een digitale euro.

Die fase zou bestaan uit een zorgvuldige analyse van de mogelijke ontwerpopties en gebruikerseisen, naast ook de voorwaarden waaronder financiële intermediairs de bijbehorende diensten op basis van een digitale euro kunnen bieden. De verwachting is dat die analyse ongeveer twee jaar in beslag gaat nemen.

Dat onderzoek zou worden afgesloten met een besluit van de Raad van Bestuur over het ontwerp en over de volgende fase: de implementatie van gebruikerseisen. Die fase, die meerdere jaren zou duren, zou worden besteed aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, testen en mogelijke ‘live’ experimenten met een digitale euro.

Pas aan het eind van dit proces kan de Raad van Bestuur beslissen of er al dan niet een digitale euro wordt ingevoerd. We doen ons best om ervoor te zorgen dat een digitale euro tegemoetkomt aan de behoeften en verwachtingen van Europeanen.

Maar dit moet wel een gezamenlijke Europese exercitie zijn. De afstemming met Europese autoriteiten en instellingen, binnen hun respectievelijke mandaat en onafhankelijkheid, wordt van doorslaggevend belang als een digitale euro ingang wil vinden. Het doet me daarom genoegen dat de ECON-commissie zich in haar recente resoluties over het jaarverslag van de ECB en de internationale rol van de euro positief opstelde tegenover onze werkzaamheden op dit vlak.

Als medewetgevers en afgevaardigden van de burgers van Europa is er voor u een essentiële rol weggelegd bij de besprekingen over het noodzakelijke kader voor de uitgifte van een digitale euro. Ik hecht dan ook grote waarde aan uitwisselingen zoals die van vandaag.

Graag beantwoord ik nu uw vragen.